Hoe kunnen we digitale geletterdheid onder burgers vergroten, zodat zij deel kunnen nemen in een digitaliserende samenleving? In het project Digitale geletterdheid in de openbare bibliotheek: Bevordering van digitale inclusie en participatie, proberen de Rijksuniversiteit Groningen, Erasmus Universiteit Rotterdam en Open Universiteit samen met de Koninklijke Bibliotheek, de Manifestgroep, en meerdere lokale bibliotheken (Bibliotheek Rotterdam, Biblionet Groningen en Bibliotheek Venlo) een oplossing te vinden voor deze belangrijke maatschappelijke uitdaging.
Dit interdisciplinaire teamwetenschapsproject is een samenwerking tussen drie programmalijnen in het VSNU-programma De Digitale Samenleving: Burgerschap & Democratie, Smart Cities & Communities, en Leren & Educatie. De betrokken onderzoekers brengen complementaire expertise mee op het gebied van mediastudies, publieksetnografie, sociologie en onderwijskunde om dit veelzijdige probleem te bestuderen.
Project Info
De mogelijkheid om met ICT om te gaan is een steeds belangrijkere voorwaarde geworden voor burgers om deel te nemen aan de digitale samenleving. Overheden verwachten steeds vaker dat mensen online communiceren, bijvoorbeeld voor het aanvragen van huurtoeslag, het verlengen van hun identiteitsbewijs of het aanvragen van een werkloosheidsuitkering. Een geschatte 2,5 miljoen Nederlanders hebben echter een gebrek aan digitale geletterdheid en lopen daarmee het risico te worden uitgesloten. Bovendien is deze groep moeilijk te bereiken via formeel onderwijs. Om een inclusieve samenleving tot stand te brengen waarin iedereen kan participeren, hebben mensen ICT-vaardigheden nodig, maar ook het vermogen om informatie te evalueren, online te communiceren en de implicaties van (hun) online gedrag te begrijpen. Om hierin verandering te brengen, hebben de Koninklijke Bibliotheek en acht overheidsorganisaties (“Manifestgroep”) het programma “Digitale inclusie, ondersteuning van kwetsbare doelgroepen” (2019) geïnitieerd. Vijftien kopgroepbibliotheken maken burgers zelfredzaam door inloopspreekuren te organiseren en hen door te verwijzen naar cursussen. Momenteel nemen echter maar weinig van deze bezoekers deel aan deze cursussen, waarmee zij de nodige vaardigheden zouden kunnen ontwikkelen om in de toekomst zelfstandig gebruik te maken van e-overheidsdiensten. Dit belemmert hun participatie in de digitale samenleving.
De kennis die dit onderzoek oplevert, verdiept het inzicht in hoe de digitale geletterdheid onder volwassenen kan worden vergroot en hoe de drempels voor deelname aan niet-formele educatie verlaagd kunnen worden. Daarnaast informeert het overheden en bibliotheken hoe zij het bereik van hun digitale geletterdheidsprogramma’s kunnen vergroten.
Concreet wordt onderzocht:
- Wat verwachten digitaal laaggeletterden van digitale geletterdheidsprogramma’s?
- Welke barrières verhinderen participatie in deze activiteiten?
- Hoe kan de bibliotheek participatie in deze programma’s vergroten?
In oktober en begin november 2020 zijn er wekelijks etnografische observaties uitgevoerd tijdens de inloopuren van het nieuwe Digital Inclusie programma. Deze vonden plaats bij drie bibliotheken in een grote, middelgrote en kleine stad in Nederland: Rotterdam, Venlo en Stadskanaal. In combinatie met deze observaties zijn er semi-gestructureerde diepte-interviews met bibliotheekmedewerkers en digitaal laaggeletterde burgers van verschillende leeftijden, geslacht en etnische achtergronden afgenomen.
Wetenschappelijke Resultaten
De resultaten van dit project worden gedeeld in het rapport ‘Digitale Geletterdheid in de Bibliotheek: Bevordering van Digitale Inclusie en Participatie’. Het rapport is te lezen via de volgende link: Eindrapport Digitale Geletterdheid in de Bibliotheek
Praktisch
Het onderzoek geeft niet alleen theoretische inzichten in de digitale geletterdheid van Nederlanders, maar ook een aantal praktische adviezen voor de bibliotheek en haar medewerkers. Zo zijn er verschillende over het Informatiepunt Digitale Overheid, het belang van deze informatiepunten en ervaringen met deze punten van bibliotheken zelf.
Daarnaast is er een en verdere informatie over hun taken. Vanuit de bibliotheek kunnen mensen geholpen worden door middel van de Klik & Tik of Digisterker computercursus. Toch hebben mensen vraag andere vragen over online zaken met betrekking op de overheid. Daarom heeft de bibliotheek het Informatiepunt Digitale Overheid waar mensen bijvoorbeeld vragen kunnen stellen over het aanvragen van een DigiD, belastingen, zorg, studie, rijbewijs en werk of uitkering. Binnen het programma digitale inclusie zijn er een aantal publieke dienstverleners waarmee bibliotheken samenwerken. Dit zijn partijen waarnaar wordt doorverwezen binnen het Informatiepunt Digitale Overheid. Deze partijen zijn verenigd als Manifestgroep om namens de overheid taken uit te voeren. Een handig overzicht van deze partijen en hun taken zie je in de afbeelding hieronder.
Bekijk ook deze video’s van de Koninklijke Bibliotheek over het Informatiepunt Digitale Overheid en de Klik en Tik cursus.
Partners
Dit onderzoek is tot stand gekomen door een samenwerking van de Rijksuniversiteit Groningen, Erasmus University Rotterdam, de Open Universiteit en Digital Society. Hierbij waren de volgende onderzoekers betrokken:
Prof.dr. Marcel Broersma
Prof.dr. Liesbet van Zoonen
Dr. Jiska Engelbert
Dr. Joëlle Swart
Dr. Aodhán Kelly
Maud Rebergen MA
Lucy Frowijn MA
Miyabi Babasaki MSc
Romy Roomans BA
Rhanna Haverkort MSc
Het project werd ondersteund door de volgende partners:
- Koninklijke Bibliotheek Nederland
- Biblionet Groningen, Rotterdam & Venlo
Contact
Voor vragen, opmerkingen en andere dingen in relatie tot het project Digitale geletterdheid in de openbare bibliotheek: Bevordering van digitale inclusie en participatie kunt u mailen naar digitalinclusionlab@rug.nl.
