Onderzoek naar een inclusieve digitale samenleving

Een project van de Rijksuniversiteit Groningen

Digital Inclusion Lab - Logo

Digital
Inclusion Lab

Naverslag conferentie: Praktijken van Digitale In- en Exclusie in het Dagelijks Leven

Organisatie

Rijksuniversiteit Groningen

Locatie

Groningen, Academiegebouw

Datum

3 – 4 april 2023
Programma

Algemene informatie

Deze conferentie ging over de dagelijkse ervaringen van burgers met digitale in- en uitsluiting. Verder richtte deze conferentie zich op de praktijken en tactieken waarmee burgers omgaan met de toenemende digitalisering van hun dagelijks leven. Het gaat verder dan wie er achterblijft of welke vaardigheden of kennis er ontbreken, en er wordt expliciet gekozen voor een gebruikersgerichte benadering om de impact van digitale in- en uitsluiting te begrijpen vanuit het perspectief van de burgers zelf. Deze benadering liet zien dat er veel diverse vormen van digitale inclusie en exclusie bestaan, die allemaal in relatie tot elkaar staan.

Het doel van de conferentie was om een diepgaand inzicht krijgen in hoe burgers met verschillende sociaaleconomische achtergronden, leeftijden en opleidingsniveaus gedurende hun leven digitale geletterdheid ontwikkelen en onder welke omstandigheden deze waardevol wordt voor hun participatie en inclusie. De gedachte hierachter was dat dergelijke gebruikersgerichte aanpak bijdragen aan meer kennis over hoe digitale geletterdheid vanaf jonge leeftijd wordt ontwikkeld, over de verschillende sociale contexten waarin deze processen plaatsvinden en hoe dergelijke kennis wordt toegeëigend, gevormd en gebruikt in informele en formele dagelijkse praktijken en omgevingen. Door de nadruk te leggen op de ontwikkeling van digitale geletterdheid als een gesitueerde sociale praktijk, wordt bovendien inzicht verkregen in de sociale contexten waarin mensen digitale geletterdheid ontwikkelen, hoe zij sociale normen rond technologieën construeren en integreren, en de verbanden tussen digitale geletterdheid en (digitaal) burgerschap.

Gericht op deze onderwerpen en benaderingen hebben wij maar liefst 45 presentaties en ronde de 55 mensen van over de hele wereld mogen verwelkomen. De presentaties binnen de diverse panels gingen over de volgende onderwerpen:

  • Praktijken en tactieken van digitale inclusie, digitale uitsluiting, digitale participatie en/of digitale geletterdheid;
  • Ervaringen met en opvattingen over digitale geletterdheid;
  • Verschillen tussen het ontwikkelen van (digitale/media) geletterdheid in formele en informele leeromgevingen;
  • Bestudering van alledaagse ervaringen rond digitale inclusie in verschillende contexten;
  • Conceptuele hulpmiddelen voor het bestuderen van digitale inclusie/uitsluiting in het dagelijks leven;
  • Methodologische uitdagingen van onderzoek naar digitale inclusie en/of digitale geletterdheid in het dagelijks leven;
  • Dagelijks gebruik en/of educatieve benaderingen van diverse geletterdheden en participatie;
  • En andere onderwerpen die nauw verband houden met gebruikersgerichte perspectieven, digitale inclusie en alledaagse praktijken en tactieken.

 

Keynotes

Wij mochten prof. dr. Renee Hobbs en dr. Massimo Ragnedda verwelkomen om keynote presentaties te geven over digitale media educatie en sociaal-digitale ongelijkheid. Waar prof. dr. Hobbs ons meenam in tal van Amerikaanse voorbeelden hoe media educatie is vormgegeven op basis van discussies over bijvoorbeeld Amerikaans wapengeweld, gaf dr. Ragnedda ons een inkijkje in zijn laatste onderzoeksresultaten met betrekking tot sociaal-digitale ongelijkheid in het Verenigd Koninkrijk. Daarbij gaf dr. Ragnedda voorbeelden waarmee nogmaals duidelijk werd dat sociale- en digitale ongelijkheid in elkaar verweven zitten, en je niet het één van het ander kan isoleren.

Presentaties en Panels

Daarnaast waren er tal van interessante presentaties die inzichten naar voren brachten van hoe lokale gemeenschappen met digitale inclusie omgaan, tot de rol die religie speelt bij de ontwikkeling van digitale vaardigheden bij gemarginaliseerde subgroepen, en de noodzaak om kansenongelijkheid in ogenschouw te blijven houden. Zo presenteerde dr. Subekti Priyadharma (Universität Erfurt, Duitsland) bijvoorbeeld een zeer interessante studie met als hoofdthema de ‘periphery-centric approach’, waarin hij beargumenteerde dat wij naar de periferieën van de sociale en digitale samenlevingen dienen te kijken om erachter te komen welke subgroepen binnen de samenleving moeite hebben mee te komen in de digitalisering van sociale processen.

Een voorbeeld die dr. Priyadharma in zijn presentatie gaf was bijvoorbeeld hoe inheemse Indonesische gemeenschappen zelf digitale inclusie bewerkstelligen door lokale attributen (zoals bamboe) te gebruiken om ‘internettorens’ te bouwen en zichzelf toegang te verschaffen tot het internet. Door dergelijke projecten uit andere werelddelen te bestuderen kunnen ‘wij’ in het Westen inspiratie ophalen hoe digitale inclusie vanuit de burgers zelf kan worden georganiseerd. Het interessante hieraan is dat in Europa beleid gericht op digitale inclusie veelal vanuit institutionele actoren is georganiseerd, waarbij belangrijke thema’s en speerpunten binnen beleid en educatie worden geformuleerd op basis van academisch onderzoek, sociaal-economische ontwikkelingen en adviezen. Wat onder andere naar voren kwam in dr. Priyadharma zijn onderzoek is dat dit heel anders blijkt te werken in Indonesië, waar de lokale bevolkingen het heft in eigen handen nemen, en op basis van eigen benodigdheden, waarden en normen bekijken hoe zij digitale inclusie het beste op lokale schaal kunnen organiseren. Dit roept vragen op over hoe digitale inclusie in het Westen is georganiseerd, en of de benodigdheden, wensen en waarden van ‘kwetsbare’ burgers wel genoeg naar voren worden gebracht.

Verder waren er tal van interessante panels die het belang van media educatie, sociale- en digitale inclusie, en digitale vaardigheden naar voren brachten. De conferentie werd afgesloten door een panel gericht op het maken van social impact, en hoe wij academische inzichten naar beleid en het sociale veld kunnen vertalen. Het panel bestond uit (van links naar rechts op de foto): dr. Massimo Ragnedda, Karien Sondervan (Cybersoek), dr. Joëlle Swart, en dr. Ilse Mariën. Juist binnen het thema van de conferentie is een dergelijke vertaalslag essentieel, om academische inzichten niet onzichtbaar te houden, maar juist te gebruiken om beleid en het sociale veld te versterken. Dit blijkt in de praktijk echter lastig te zijn, omdat academisch werk over het algemeen niet zeer toegankelijk is voor het bredere publiek. Er valt hier dus nog een slag te slaan, waar het Digital Inclusion Lab zich ook betrokken bij voelt. Komend jaar zullen wij enkele workshops organiseren die voortborduren op de thema’s die in onze conferentie naar voren zijn gebracht. Hou onze website in de gaten voor meer nieuws!

Beeld: ©Digital Inclusion Lab

Organisatie

Rijksuniversiteit Groningen

Locatie

Groningen, Academiegebouw

Datum

3 – 4 april 2023
Programma