Abstract
Deze samenvatting presenteert de conclusies van het onderzoeksproject ‘Digitale geletterdheid in de bibliotheek’. Naar schatting beschikken zo’n 2,5 miljoen Nederlanders niet over digitale basisvaardigheden. Bibliotheken spelen een belangrijke rol in het stimuleren van digitale inclusie. Via cursussen, inloopspreekuren en, sinds 2019, de Informatiepunten Digitale Overheid (IDO’s), bieden zij ondersteuning aan burgers bij het opdoen van kennis, vaardigheden, competenties, vertrouwen en inzicht om digitale technologie te begrijpen, ermee om te kunnen gaan en in te kunnen zetten, om te kunnen meedoen in een steeds sterker digitaliserende samenleving.
Doel van deze pilot was om inzicht te verkrijgen in: a) vanuit de burger: de verwachtingen van digitaal laaggeletterden van digitale hulp in de bibliotheek en hoe deze zich verhouden tot de verwachtingen van bibliotheekmedewerkers en -organisaties; b) vanuit de bibliotheek: mogelijke barrières die participatie van digitaal laaggeletterden in deze activiteiten verhinderen en hoe bibliotheken deelname aan deze programma’s verder kunnen vergroten.
Het onderzoek is uitgevoerd tussen september en november 2020 in bibliotheken in drie regio’s: Rotterdam, Venlo en Stadskanaal. In deze periode zijn tweewekelijkse observaties uitgevoerd in de bibliotheken. Daarnaast zijn diepte-interviews (N=32) afgenomen met een selectie van de bezoekers en de medewerkers op deze locaties, en zijn onze bevindingen gebaseerd op een systematische doorloop van online trainingen voor IDO-medewerkers. De drie regio’s (één grote, één middelgrote en één kleine plaats geografisch verspreid over Nederland met verschillende demografische samenstelling) zijn geselecteerd om een zo breed mogelijk beeld te krijgen van de rol van bibliotheken in het stimuleren van digitale geletterdheid bij volwassenen via informeel leren. Gezien de periode van het onderzoek, dat plaatsvond tussen de eerste en tweede coronagolf van september tot november 2020, is de pandemie van grote invloed geweest op het project. Hoewel COVID-19 de noodzaak van digitale geletterdheid voor burgers heeft vergroot, werden bibliotheken in deze periode minder frequent bezocht en konden door de anti-coronamaatregelen tevens minder activiteiten plaatsvinden. Het onderzoek is uitgevoerd door Rhanna Haverkort, Romy Roomans, Miyabi Babasaki, Maud Rebergen en Lucy Frowijn, onder begeleiding van Jiska Engelbert, Liesbet van Zoonen, Aodhán Kelly, Joëlle Swart en Marcel Broersma. Tijdens het onderzoek werden geen namen van bezoekers of medewerkers gebruikt of opgeslagen, zodat alle onderzoeksdata anoniem zijn en niet te herleiden tot specifieke personen.
De bevindingen van het onderzoek worden in deze rapportage weergegeven in drie visualisaties, met een toelichting per plaat. De bibliotheek staat de komende jaren voor de complexe opgave om digitale inclusie te vergroten. Deze denkplaten zijn bedoeld als houvast hierbij, als startpunt om het gesprek over digitale hulp in de bibliotheek te voeren
